Çekingen kişilik bozukluğu, bir kişinin aşırı çekingen, endişeli ve kendinden şüphe duyan bir kişilik yapısına sahip olması durumudur. Bu bozukluğa sahip olan kişiler, başkalarıyla etkileşim kurmakta güçlük çekerler ve yeni sosyal durumlardan kaçınırlar.
Belirtileri:
Yeni insanlarla tanışmakta güçlük çekme
Eleştirilmekten veya reddedilmekten aşırı endişe duyma
Sosyal durumlardan kaçınma veya bunlara katılmakta isteksiz olma
Başkalarının önünde konuşurken endişe duyma veya utanma
Sık sık çekingen ve sessiz olma
Kendilerini başkalarından farklı veya yetersiz hissetme
Başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önünde tutma
Tanı için aşağıdaki ölçütlerden en az 4 tanesinin olması gerekmektedir:
Eleştirilecek, beğenilmeyecek veya dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişilerarası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınır
Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemez
Sosyal ortamda eleştirileceği ya da dışlanacağı üzerine kafa yorarlar
Mahçup düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterirler
Kendisini sosyal yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan ve başkalarından aşağı biri olarak görür
Mahçup düşebileceğinden ötürü kişisel gelişimlerde bulunmak ya da etkinliklere katılmak istemez
Nedenleri:
Çekingen kişilik bozukluğunun tam nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak, genellikle çocukluk dönemindeki olumsuz deneyimler, aile ve genetik faktörlerin etkisi olduğu düşünülmektedir. Özellikle, aşırı koruyucu veya eleştirici aile ortamı, çocukluk döneminde sosyal becerilerin gelişiminde gecikmelere neden olabilir ve çekingen kişilik bozukluğuna yol açabilir.
DSM 5’e göre bozukluğun prevelansı genel nüfusta %2 ila %3 arasında değişmektedir.
Etkileri:
Çekingen kişilik bozukluğu, kişinin günlük yaşamında ciddi kısıtlamalara neden olabilir. İş, eğitim veya sosyal ilişkilerde başarısızlık ve yalnızlık gibi problemler ortaya çıkabilir. Ayrıca, depresyon, kaygı bozuklukları ve alkol veya madde bağımlılığı gibi diğer psikolojik problemlerle de sık sık ilişkilendirilir.
Tedavisi:
Çekingen kişilik bozukluğunun tedavisi, bireysel terapi, ilaç tedavisi veya bir kombinasyonu ile yapılabilir. Kognitif davranış terapisi, kişinin sosyal becerilerini geliştirmek için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu terapi, kişinin endişe ve olumsuz düşüncelerini azaltarak, daha rahat bir şekilde sosyal durumlara adapte olmasına yardımcı olabilir. İlaç tedavisi, özellikle depresyon veya kaygı bozukluğu gibi eşlik eden sorunlar varsa kullanılabilir. Ancak, ilaç tedavisi tek başına yeterli değildir ve bireysel terapi ile birlikte kullanılması önerilir.