top of page

Bilişsel Davranışçı Terapi - BDT

(Cognitive Behavioral Therapy - CBT)

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

​

Bilişsel Davranışçı Terapi, bilimsel olarak test edilmiş, birçok psikiyatrik bozukluk ve geniş bir sorun alanında etkili olduğu kanıtlanmış bir tedavi yaklaşımıdır. Çoğu psikoterapi yönteminden farklı olarak, Bilişsel Davranışçı Terapi genellikle şimdiki zaman yönelimli, daha sınırlı, yapılandırılmış ve problem çözmeye yöneliktir. Hastalar bugünün problemlerinden yola çıkarak yaşamları boyunca kullanabilecekleri belirli becerileri öğrenirler. Bu beceriler, çarpıtılmış düşünceleri tanımayı, inançları değiştirmeyi, farklı bir şekilde çevresiyle ilişki kurmayı ve davranışları değiştirmeyi kapsar.

​

​

Çarpıtılmış otomatik düşünceler, bir olayın neden olduğu duygusal tepkilerimizi etkileyen olumsuz ve gerçeklikten uzak düşüncelerdir. BDT, bu çarpıtılmış düşünceleri tanımlamamızı ve sorgulamamızı öğretir. 

​

  1. Abartma (Karşılaştırma): Kendinizi başkalarıyla karşılaştırarak değersiz hissedersiniz. "Herkes benim aptal olduğumu düşünüyor" veya "Hiçbir zaman yeterince iyi olamam" gibi düşüncelerle abartıya yönelebilirsiniz.

  2. Seçicilik (Filtreleme): Olumlu olayları veya başarıları görmezden gelir ve sadece olumsuzluklara odaklanırsınız. Örneğin, bir sınavda başarılı olduğunuz halde, tek bir yanlış cevap üzerinde yoğunlaşarak tüm başarınızı göz ardı edebilirsiniz.

  3. Olumsuzlaştırma (Genelleştirme): Bir hata veya başarısızlık durumunda kendinizi tamamen değersiz hissedebilir ve tüm hayatınızı olumsuz bir şekilde yargılayabilirsiniz. "Ben daima hatalar yapıyorum" veya "Hayatta hiçbir şeyi başaramam" gibi düşünceler olumsuzlaştırma örnekleridir.

  4. Öngörü (Kehanet): Gelecekle ilgili korkularınızı gerçekmiş gibi kabul ederek, olumsuz senaryoları otomatik olarak varsayar ve kendinizi bu senaryolara hazırlarsınız. Örneğin, bir sosyal etkinliğe katılmadan önce "Orada utanç verici bir şey yapacağım" diye düşünerek kendinizi geri çekebilirsiniz.

  5. Felaketleştirme: Olumsuz olayları abartarak veya olumlu olayları küçümseyerek değerlendirme.

  6. Kişiselleştirme: Genel olayları veya davranışları kişisel olarak alıp kendine yönelik yorumlama.

  7. Siyah-Beyaz Düşünme: Durumları sadece iyi veya kötü, başarılı veya başarısız gibi iki aşırı kutuplu kategorilere ayırma.

  8. Zihin Okuma: Başkalarının düşüncelerini veya duygularını varsayarak tahmin etme.

  9. Etiketleme: Kendini veya başkalarını basit etiketlerle tanımlama.

​

BDT, bu tür çarpıtılmış düşünceleri tanımamızı ve sorgulamamızı öğreterek, daha gerçekçi, esnek ve sağlıklı düşüncelerle değiştirmemizi hedefler. Böylece, duygusal sıkıntıların azalmasına ve daha olumlu davranış değişikliklerine yol açar.

​

Bilişsel Davranışçı Terapi iki model üzerine oturmuştur; Bilişsel ve Davranışçı.

​

Davranış modelinde doğrudan uyumsuz davranışlar üzerine odaklanır. Davranışçı tedavide bireye tedavinin mantığı aktarılıp, kaygı verici durumlarla karşılaştığında kaçmak yerine, kaygıyla başa çıkmak konusunda ne tür yöntemler uygulayabileceği aktarılır. 

​

Bilişsel modelde ise erken çocukluk çağındaki deneyimler öğrenme yoluyla bazı çarpıtılımış düşünce, sayıltı ve inanç sistemlerinin oluşmasına neden olur. Bu temel düşünce ve inançlar “şema” olarak adlandırılır. Bu şemalar katı düşünce kalıpları olup, yaşamın daha ileri dönemlerinde bireylerin kendileri ve yaşadıkları dünyaya ilişkin algılarını biçimlendirmekte kullanılır. Psikiyatrik bozukluklar, bireyin bilinçli olarak farkında olmadığı bu olumsuz kalıpların içeriğindeki çarpıtılmış düşünceleri destekleyen bir yaşam olayının ardından gelişir. Bilişsel tedavi sıkıntılı düşünceleri tanımaya ve bu düşüncelerinin ne kadar gerçekçi olduğunu değerlendirmeye yardımcı olur. Böylece, kişiler çarpıtılmış düşüncelerini değiştirmeyi öğrenirler, ve daha gerçekçi düşündükçe kendilerini daha iyi hissederler.

Özetle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), duygu ve davranışlarımızı şekillendiren düşünce kalıplarını anlamamızı ve değiştirmemizi hedefleyen etkili bir terapi yöntemidir. BDT, zihinsel sağlık sorunlarıyla başa çıkmak, özgüveni artırmak, kaygı ve depresyonu yönetmek gibi birçok konuda insanlara yardımcı olur. Bu terapi, bilimsel kanıtlara dayanır ve birçok insanın hayatında pozitif değişiklikler yapmıştır. Sıkıntı yaratan belirtileri hedef alan, sıkıntıyı azaltmayı, düşünce biçimlerini yeniden gözden geçirmeyi ve sorun çözmede yardımcı olacak yeni stratejiler öğretmeyi amaçlayan etkililiğini araştırmalarla gösterilmiş bir psikoterapi türüdür.​

​

​

​

​

Terapiye Nasıl Hazırlanabilirim?

​

En önemli olan ilk adım, hedefleri belirlemektir. Kendinize “Terapinin sonunda nasıl olmayı istiyorum, nelerin değişmesini istiyorum?” diye sorarak başlayın. İşinizde, evinizde, arkadaşlarınızla, ailenizle, iş arkadaşlarınızla olan ilişkilerinizde nasıl değişiklikler olsun istiyorsunuz madde madde not alın. Hangi belirtilerin sizi sıktığını, hangilerini azaltmak ya da tamamen yok etmek istediğinizi belirleyin. Tek bir alana odaklanıyor olabilirsiniz mutluluk için. Yaşamınızda geliştirmek istediğiniz diğer alanlar da olabilir mi düşünün. Kültürel, entellektüel veya spritüel ilgi alanları, spor , kötü alışkanlıklardan kurtulmak, yeni kişisel beceriler edinmek, işte veya evdeki yönetim becerilerini geliştirmek gibi konuları zihninizden geçirin. Terapist bu hedefleri değerlendirmenize ve tekrar tanımlamanıza yardımcı olur. Ayrıca terapist hangi hedefleri kendi başınıza çalışabileceğinizi ve hangilerini terapide çalışmak isteyebileceğiniz konusunda da yardımcı olacaktır.​

​

​

​

​

 

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Yapılır?

​

Terapi seansınız başlamadan önce, terapistiniz duygudurumunuzu değerlendirmek için sizden belirli test ve envanterler doldurmanızı isteyebilir. Böylece sizin ve terapistinizin ilerlemenizi değerlendirebileceği objektif bir başlangıç noktası edinilir. Bilişsel Davranışçı Terapide hasta ile terapist çeşitli sorunları belirlemek ve anlamak için, iyileşmeyi hedef alan bir işbirliği içinde düşünce, duygu ve davranışlar arasındaki ilişkiler konusunda çalışırlar. Bu yaklaşım genellikle "şimdi ve burada" üzerine, yani o anda güncel olarak kişide sıkıntı yaratan sorunlar üzerine odaklanır. Çeşitli hastalıkların yaşamı kısıtlayan etkileri hastayla birlikte saptanır. Bireyin hastalığı nedeniyle yapamadığı çeşitli aktiviteler tedavideki hedefler olarak belirlenir ve tedavi sonunda hastalığın yaşam alanlarında oluşturduğu kısıtlanmalar ortadan kaldırılarak yaşam kalitesinin iyileştirilmesi amaçlanır.

​

Terapide terapistin yapacağı ilk şeylerden bir tanesi, bu hafta diğer haftalara göre nasıl hissettiğinizi saptamaktır. Buna "duygudurum kontrolü" denir. Terapist, size seans için gündeme koymak isteyeceğiniz problemleri, bir önceki seansta olan önemli konuları ve gelecek haftada olabilecek temaları sorar. Sonra, terapist bir önceki seans sırasında konuşulanlardan size hangilerinin önemli göründüğünü, hafta boyunca yapabileceğiniz ev çalışmalarını ve terapide değiştirmek istediğiniz bir şey olup olmadığını sorarak bir önceki terapi seansı ile bu haftadaki terapi seansı arasında bir bağlantı kurar.

 

Seans sırasında siz ve terapistiniz gündeme koyduğunuz problem ya da problemlere odaklanır ve hem problemleri çözmeye yönelik teknikleri uygular hem de bu problemli durumdaki inançlarınızın ve düşüncelerinizin doğruluğunu değerlendirirsiniz. Ayrıca yeni beceriler öğrenirsiniz. Terapistiniz sizden sık sık hem ikiniz arasındaki ilişki ile ilgili hem de seanslarla ilgili geri bildirimler alır. Seans sonunda, siz ve terapistiniz seansın önemli noktalarını özetler.

 

Terapistinizin sizden her seansın sonunda notlar almanız, bir önceki seansta konuşulanların  ve notların üzerine düşünmeniz, bir sonraki seansta konuşmak istediklerinizi not etmeniz gibi istemleri olur. Kendine yardım kitabı okumaları, davranışçı ev ödevleri, düşünce-duygu-davranış kaydı, Psikiyatrik Tanı ve Değerlendirme Testlerinin belli aralıklarla doldurulması gibi evde yapacağınız görevler de sıklıkla ​Bilişsel Davranışçı Terapide verilir. Ev ödevleri, danışanın terapi seansları içinde öğrendiklerini terapi seansları arasındaki süreç içinde uygulamasıdır. Bu terapi yönteminde hem terapist hem de hasta oldukça aktiftir.

​

BDT, kişinin zihnindeki düşüncelerin, duyguların ve davranışların bir döngüsü olduğunu öne sürer. Bu döngüde, olumsuz veya çarpıtılmış düşünceler, olumsuz duygulara ve olumsuz davranışlara yol açar. BDT'nin amacı, bu düşünce döngüsünü tanımlamak, çarpıtılmış düşünceleri sorgulamak ve daha sağlıklı, gerçekçi düşüncelerle değiştirmektir.

​

​

​

​

​

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne Kadar Sürer?

​

Terapiyi etkileyen başka faktörler olmadıkça, terapinin ne kadar süreceğine terapist ile hasta  birlikte karar verir. Genellikle terapistiniz, ikinci ya da üçüncü seanstan sonra, sizin ilk seansta belirlediğiniz hedeflere ulaşmanızın ne kadar süreceği hakkında yaklaşık fikir sahibi olur. Bazı hastalar için 6-8 seans gibi kısa bir süre için yeterli olurken, daha kronik seyirli ruhsal sıkıntıları olan diğer hastalar aylarca terapide kalmayı seçebilirler. Terapinin başında, çok ağır veya akut bir  kriz döneminde durumu söz konusu değilse haftada bir kere görüşülür. Hasta kendisini iyi hissettikçe, hayat olaylarının sıklığına ve hastanın ihtiyacına bağlı olarak giderek seansların arası açılır;  her iki haftada bir, sonra her üç veya dört haftada bir olacak şekilde seanslara devam edilir. Seans aralarını yavaşça açmak, terapide iken öğrenilen becerilerin gündelik hayat içinde uygulanarak denenmesine şans verir. Destekleyici seanslar, terapi sona erdikten sonra 3, 6 ve 12 aylarda tavsiye edilir.

​

​

​

​

 

​Hangi Hastalıklarda Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulanır?

​

Bilişsel davranışçı terapinin çocuk ve ergenlerde kullanımı da oldukça iyi sonuçlar vermiştir. Genellikle Depresyon, Anksiyete bozuklukları, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, Enürezis Noktürna, Travma ve Travma Sonrası Stres Bozukluğuyla ilişkili semptomların tedavisinde kullanılır. 

​

Bu terapi türünün etkililiğini gösteren bilimsel veriler mevcuttur. Bu veriler bilişsel davranışçı terapinin aşağıda sayılan sık görülen psikiyatrik bozuklukların tedavisinde etkili olduğunu göstermiş ve bilişsel davranışçı terapi bu bozuklukların tedavisini konu alan pek çok kılavuzda etkili bir tedavi yöntemi olarak yer almıştır:

​

​

Ayrıca BDT’nin aşağıda yer alan diğer durumlarda da tedaviye katkı sağladığı gösterilmiştir:

 

bottom of page