OKB belirtileri nelerdir?

​

Obsesif Kompulsif Bozukluk’ta obsesyonlar ve kompulsiyonlar aynı anda olabileceği (%75'e varan sıklıkta birlikte görülür) gibi kompülsiyonlar gözlenmeden sadece obsesif belirtiler veya obsesyonlar (hasta çoğunlukla farkında değildir düşüncelerinin) olmadan sadece kompulsif belirtiler görülebilir. Hasta kişiler sıklıkla (tüm hastaların %80'i) obsesyonlarının mantıksız olduğunun farkındadır. OKB'si olan kişiler, düşüncelerinin ve alışkanlıklarının anlamsız olduğunu bilmesine rağmen, bunları yapmaktan hoşlandıkları için değil, vazgeçemedikleri için yaparlar. Dururlarsa, kendilerini o kadar kötü hissederler ki yeniden başlarlar. Ancak yine de hastaların bir kısmı obsesyonlarının mantıklı gerekçeleri var gibi hissedebilirler ya da ahlaki yönden doruluğunda ısrarcı olabilirler.

 

Günlük rutininizi, sosyal hayatınızı, okuldaki başarınızı veya işteki performansınızı engellemeye başladığında bu belirtileri fark edebilirsiniz. 

 

​

​

 

Takıntı (Obsesyon) belirtileri nelerdir ?

​

Tekrarlayan, ısrarcı, istenmeyen düşünceler, dürtüler veya kaygıya neden olan imgelerdir. Takıntılarınızı görmezden gelmeye veya onlardan kurtulmaya çalışabilirsiniz, fakat başka şeyler düşünmeye veya yapmaya çalıştığınızda takıntılar daha da fazla ortaya çıkabilir.

​

​

• Bulaşma (kontaminasyon) obsesyonları: Kirlenme korkusu olarak özetlenebilir. Bu obsesyonlar kan, idrar, dışkı gibi genel olarak temastan çekinilen maddelerden aşırı kaçınma veya gözle görülmeyen mikrop, toz, kir veya zararlı etkenlerle kişinin kirleneceği, enfekte olacağı şeklinde bir kaygı ile kendini göstermektedir. Korkulan nesneye karşı en sık tepki kaygı olmakla birlikte, obsesif utanç ve tiksinti duyguları da görülebilir.

 

       Kirli, pis ya da hasta olduğu düşünülen ya da ihtimali olan kişilerin dokunduğu nesneler de aynı şekilde kirli, pis ya da hastalıklı                 olarak nitelendirilebilir. O nesnelere dokunulduğunda da kirlenmekten korkulur. Hatta kirli adledilen nesnelere, kişilere                               dokunduktan sonra el yıkanamadan dokunulan başka yerler, nesneler ve kişiler de kirli ilan edilebilir. Bulaşmanın nesneden                     nesneye, kişiden kişiye en ufak temasla hatta sadece yakınından geçmekle bile yayıldığına inanılabilir. Domino taşı efekti                           görülebilir. Kirli/hastalıklı nesneye dokunulup dokunulmadığına emin olamamakla birleşip, yakınından geçmenin bile tehlikeli                 olduğu bir hale gelebilir. OKB'de en sık görülen belirti ve en sık görülen obsesyon türüdür.

 

• Kuşku obsesyonları: Şüphe duyma veya belirsizliğe tahammül etmekte zorluk çekmektir. Bir işi yapıp yapmadığından emin olamama ile ilişkilidir. Hastalarda obsesyonel kuşku vardır ve bir şeyi unuttukları veya düzgün yapmadıkları ile ilgili huzursuzluk duyabilirler veya suçluluk hissederler.  Obsesyonlar sıklıkla tehlikeli durumlarla ilgilidir. Örneğin kapının kilitlediğine veya ocağın kapatıldığına emin olunamayabilir. Namaz kılan biri kıldığı rekat sayısı veya duaları doğru okuduğuna emin olamayabilir. Bir konuyu konuşup konuşmadığına veya rüyasında gördüğü bir imgelemin gerçekte olup olmadığına emin olamayabilir. Emin olamama biriktirmeye de neden olabilir. Birgün lazım olma ihtimali, önemli bir bilgiyi gözden kaçırma riski, atarken araya önemli şeylerin karışma ihtimali ile gerekli olmayan nesneler hatta çöpler atılamayabilir. İkinci yaygın görülen belirti ve obsesyondur. 

​

​

• Simetri, düzen obsesyonları: Düzenli ve simetrik şeylere ihtiyaç duymak olarak özetlenebilir. Kişinin her şeyi yerli yerinde, düzgün ve sırasında olması gerektiğini düşünme ve hissetmesiyle ilgili obsesyonlardır. Nesneler düzenli olmadığında veya belirli bir yöne baktığında kişi yoğun stres hissedebilir. Havluların, perdelerin, resimlerin ve kitapların aynı hizada olması, eşyaların milimetrik yerinde bulunması veya el yazısının mükemmel olması gerektiği gibi düşüncelerdir. Bu belirtiler nedeniyle hastalar aşırı zaman kaybı yaşayabilir, yemek yemeleri, yüzlerini yıkamaları bile saatlerini alabilir. 

​

• Saldırganlık obsesyonları: Kontrolü kaybetmek / kendine veya başkalarına zarar vermekle ilgili agresif veya korkutucu düşüncelerdir. Kişi kendisine veya çevresindeki diğer insanlara dikkatsizlik nedeniyle ya da kontrolünü kaybetmek suretiyle zarar vermekten korkar. Öldürme düşünceleri veya şiddet içeren korkutucu imgeler zihnine gelir. Veya kontrolünü kaybedeceği delirmek, demans (bunama) gibi durumlardan endişelenir. Yine kontrol kaybı, delirme veya farkında olmadığı bilinçdışı itkiler ile utanılacak bir şeyi yapmaktan korkabilir. Bazen de hastalarda büyüsel düşünceler gözlenir. Bir nevi batıl inanç gibi, dış dünyadaki bir olay hakkında sadece düşünerek başka bir fiziksel eyleme gerek olmadan olayın gerçekleşmesine neden olabileceklerinden endişelenbilirler. Bu his hastalarda saldırgan yapıya sahip oldukları korkusuna yol açabilir. Bazen intihar düşüncesi de bir obsesyon olarak bulunabilir ama gerçekten intihar girişimi riski açısından hastalar mutlaka dikkatli bir değerlendirmeden geçmelidir. İntihar obsesyonu strese dayanamayıp kontrolü kaybetme korkusu ile olabileceği gibi, yükesek bir yerin yanında durulduğunda nedensiz atlama ihtimali gibi bir şekilde de olabilir. 

​​

• Cinsellik veya dini konular dahil olmak üzere istenmeyen düşünceler: Ansızın akla gelen ve rahatsız edici nitelikte görüntüler​ şeklindedir. Dine veya Allah'a küfür eden cümleler zihninden geçebilir. Günahkar olduğu, cezalandırılıcağı ile ilgili yoğun üzüntü ve kaygı yaşayabilir. Din adamlarına tekrar tekrar durumlarını anlatıp sürekli kendilerini sorgulayabilirler. 

 

       Kültürel veya toplumsal olarak uygun olmayan kişiler ile cinsel birliktelik görüntüleri zihnine gelebilir. Aile üyelerinden biri ile ilişkili         cinsel obsesyonların varlığında, enseste meyilli olduğu ile ilgili kişiler kendilerinden şüphelenebilir. "Böyle şeyler zinhime                           gelebiliyor ise, benim fark etmediğim bilinçdışında cinsel dürtülerim mi var?" şeklinde düşünebilirler. Düşüncelerini kontrol                       edemiyor olmaktan ötürü var ise dürtülerini de kontrol edemiyor olabileceklerinden ve sevdiklerine zarar  vermekten kaygılanırlar.         Benzer şekilde çocuklarla ilgili kabul edilemez cinsel imgelerin gelmesi de mümkün olabilir. Pedofilik olabileceği kuşkusu ile                   çocuklardan uzak durmaya çalışma, hatta kendi çocuğuna bile dokunamama olabilir. Cinsel sapkınlıklarının olmadığı ile ilgili                     sevdikleri ve güvendikleri insanlara sürekli sorarak onay ve güvence almaya çalışabilirler. Müstehcen sözler söylemek veya toplum         içinde uygunsuz davranmak hakkında kaygılı kontrol edilemez düşünceler olabilir. 

​

       Kontrol edilemez düşüncelerin içeriği sevilen kişilerin kaza geçirebileceği, ölebilecekleri ile ilgili olduğu durumlarda, büyüsel                   düşünce ile belirli etkinlikler, belirli sayılarla yapılarak rahatlamaya çalışılabilir. Obsesyonda batıl inançlardan farklı olarak                           kompülsiyonlar gerçekleştirilemediğinde ciddi suçluluk ve korku duyulur

​

 

 

 

 

Kompulsiyonların belirtileri nelerdir ?

 

OKB kompulsiyonları, gerçekleştirmek zorunda hissettiğiniz tekrarlayıcı davranışlar ya da düşüncelerdir. Bu eylemler ve düşünceler saplantılarınızla ilgili kaygıyı azaltmak veya kötü bir şeyin olmasını önlemek için olabilir fakat yalnızca geçici bir rahatlama sağlayabilirler. Hastaların yaklaşık %50'si kompülsiyonlarına bir miktar direnç gösterebilir. 

​

​

​

• Yıkama ve temizleme : Ellerini her kirli olduğu düşünülen aktiviteden veya dokunulan nesneden sonra yıkayabilirler. El yıkama, aşırı sıcak su ile yıkamak veya birden çok tekrarla yıkamak şeklinde veya çok uzun sürelerle yıkamak şeklinde olabilir. Bulaş bazen dokunulan yerden ilerleme ile vücuda bulaşma gibi algılanarak uzuvların yıkanması hatta tüm vücut duş alma veya banyo yapma şeklinde olabilir. Banyo zamanı saatlere uzayabilir. El yıkama veya banyo sırasında musluklara başta dokunulduğu için, musluklar kirli ilan edilerek yıkama sonrasında musluk açık bırakılıp, peçete gibi bir nesne ile kapatılabilir. Aşırı dezenfektan veya alkol kullanımı olabilir. Aşırı el yıkama veya dezenfektan kullanımına bağlı ellerde kuruluk ve kontakt dermatit sık görülen şikayetlerden biridir. 

​​

       Bazen vücut temizliği yeterli gelmez. Dışarıda giyilen kıyafetler de bulaşmış olarak düşünüldüğü için eve gelir gelmez az giyilmiş            ya da temiz olsalar bile kirli nitelendirilerek yıkamaya atılabilir. Evde giyilen kirliler ile bulaş olduğu düşünülen çamaşırlar ayrı                   sepetlerde tutulabilir veya yıkanabilir. Veya bulaş olan kıyafetler dezenfekte edilmek amacıyla çok uzun veya yüksek ısılı                           programda ya da yeterince temizlenmedikleri düşüncesiyle aynı eller gibi tekrarlı yıkanabilir.​ Bazen kapı önünde bile tüm                         kıyafetler çıkarılarak evde herhangi birşeye değmemesi için torbalara dahi konulabilir.

       Dışarısının kirli evin temiz ve güvenli alan ilan edildiği durumlarda eve her gelen malzeme yıkanır hale gelebilir. Market                               alışverişlerinde alınan herşeyin, yıkanamaz nitelikte olan ekmek gibi malzemelerin bile silinmek suretiyle temizlendiği, mantığın             tamamen kaybolduğu temizlik rutinleri oluşabilir. Misafirlerin oturacağı tek bir koltuk gibi evde kısmi pis alanlar belirlenebilir. 

 

       Ağır vakalarda hastalar evden çıkamaz hale gelebilir. Hastalar kendilerinden sonra, evde birlikte yaşadıkları kişilerin de benzer 

       kuralları uygulamasını isteyebilir. Kavga çıkmasın diye tüm bir aile tek bir kişininobsesyonunu yaşatabilir. En bilineni olmasına                   rağmen ikinci sık görülen kompülsiyon tipidir.

​​

​

• Kontrol etme : Kilitli olduğundan emin olmak için dış kapı, balkon kapısı veya araba kapısı tekrar tekrar kontrol edilebilir. Kontrol edilmesine rağmen emin olunamama evden çıkmakta zorlanmaya, geç kalmalara hatta emin olamayıp yoldan bile dönülmesine neden olabilir. Ocağın kapalı olup olmadığı veya ütünün fişten çekilip çekilmediği gibi tehlikeli olabilecek aletler tekrar tekrar kontrol edilebilir. Kontrolün ardından bir daha kontrol etmek için geri dönmemek üzere, şüphe geldiğinde sonradan bakabilmek amacıyla fotoğraf çekilebilir. 

 

       Kontrol etme her zaman kontrol listesi şeklinde olmayabilir. Örneğin saldırganlık içerikli obsesyonlara sahip bir kişi düşüncelerini             kontrol edemediği için davranışlarını kontrol edebilmek amacıyla evdeki kesici veya tehlikeli aletleri saklayabilir. Kapısını kitleyebilir.         Cinsel obsesyonları olan kişiler istemedikleri davranışlarda bulunma korkusu ile çevresindekilerden uzaklaşabilir. En sık görülen             kompülsiyon tipidir. 

​

• Görevleri her seferinde belirli bir sırayla veya belirli sayıda "iyi" yapmak : Basamaklar veya şişeler gibi şeyleri sayma ihtiyacı, Belirli bir sayıya ulaşana kadar saymak, ​Sağ el veya ayak kullanarak birşeye başlamak, belirli sayıda ışığı açıp kapamak, çizgilere basmamak, eylemleri çifter çifter yapmak, içinden dua okumak gibi davranışlar oabilir. Bu tür kompülsiyonlar istenmeyen düşüncelerin sonuçlarını büyüsel şekilde kontrol etmek veya verdiği rahatsızlığı nötralize etmek amacıyla yapılabilir. Cinsel, dinsel veya saldırganlık gibi düşünceler içeren obsesyonlara ikincil gelişebilir.

​

• Simetri ve düzen :  Kontrol, sayma, sıralama ve düzenleme gibi kompulsiyonlar içerir. Nesneler aynı yöne bakacak şekilde düzenlenebilir. Düzenle ilgili evde saatler harcanabilir. Düzen veya simetriyi sağlama pahasına evden geç çıkılabilir. Evde kendine ait dokunulamaz ilan ettiği alanlar veya odalar belirleyebilir ve bu alanlara ev halkı ya da temizlik yardımcısı da dahil kimsenin dokunmamasını isteyebilir. 

​

• Ruminasyonlar ve müdahaleci düşünceler : Bir duayı, kelimeyi veya cümleyi sessizce tekrarlamak

​

​

• Biriktirme : Sahip olunan hiçbir şeyi atamama tarzındadır. Eski dergi, gazete, mektupları ve ambalaj gibi gereksiz şeylerin atılamaması olabildiği gibi; eski kıyafetler, oyuncaklar gibi eşyaların da saklanması olabilir. Birgün lazım olma ihtimali, önemli bir bilgiyi gözden kaçırma riski, atarken araya önemli şeylerin karışma ihtimali de biriktirmeyi arttırır. Biriken malzeme arttıkça risk daha çok artar ve toplama, atma gibi çözümler ertelenir. Bazen atılamayan eşyalar girilmeyen odalara depolanabilir, hatta komple bir ev bu şekilde ayrılabilir. Çöp evlerin bir kısmı bu şekilde kompülsiyonlara ikincildir. Biriktiricilik psikotik özellikli hastalıklarda ve Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda da görülebilir. Biriktiricilik ile ilgili daha ayrıntılı okumak için...

 

• Kompulsif saç çekme, tırnak yeme ve masturbasyon da kompulsiyon olarak görülebilir. 

 

 

 

​

OKB belirtileri ne zaman ortaya çıkar?

​​

OKB semptomları genellikle ergenlik çağında veya yetişkinliğin ilk yıllarında ortaya çıkmaktadır ancak çocukluk çağında da belirtiler başlayabilir. Hatta 2 yaşında bile başyabildiği bildirilmiştir.  Hastaların %50-70'inde sorgulandığında belirtilerin öncesinde gebelik, cinsel veya ilişki sorunu ya da sevilen bir kişinin kaybı gibi stresli bir olay tariflenir. Genellikle destresli yaşam olayları ile birlikte belirtiler şiddetlenir. Birçok kişi hastalık belirtilerini gizlemeyi başardığından psikiyatrik başvuruya kadar yaklaşık 5-10 yıl kadar bir gecikme yaşanır. Yine de son yıllarda OKB ile ilgili farkındalığın artması ile daha erken başvurular olmaktadır. 

​

​

​

​

​

OKB'nin seyri nasıldır?

​

OKB'nin seyri genellikle dalgalıdır. Belirtilerin oldukça sınırlı olduğu ve günlük hayatı etkilemediği, işlevselliğin iyi olduğu yatışma dönemlerini, belirtilerin şiddetlendiği ve belirtilerin şiddetine bağlı işlevselliğin düştüğü alevlenme dönemleri izler. Genellikle alevlenme dönemleri hastaların stresli zamanlarıdır ve OKB hastalarının stres yönetimi becerileri bu rahatsızlığa sahip olmayanlara göre düşüktür. Stres yönetimi OKB tedavisinde önemli bir yere sahiptir.

 

Alevlenme dönemlerinde aynı temaya ait obsesif belirtilerin sayısı, şiddeti ve belirtilere ayrılan zaman artabileceği gibi, hastalığın seyri sırasında farklı temalara ait belirtiler üst üste de eklenebilir ve hastalık çeşitlenebilir. Hastaların bir kısmında ise belirtiler zamanla, hayatın evrelerine ve hastanın değer verdiklerine göre değişebilir. Örneğin dini obsesyonları olan bir hasta bir süre sonra temizlik obsesyonu geliştirebilir. 

​

Hastaların ancak küçük bir bölümü hayatı boyunca şikayetleri tekrarlamamak üzere tamamen iyileşmektedir. astaların yaklaşık %20-30'unda belirgin iyileşme gözlenirken, %40-50'sinde orta derecede iyileşme olur. Kalan %20-40'lık bölümü ise sabit ya da  ilerleyici bir seyir gösterir, içgörünün kaybolduğu ve işlevselliğin olmadığı bir noktaya ilerleyebilir. OKB tanılı hastalarda özellikle de erkek hastalarda bekar olma oranı topluma göre yüksektir. Evli hastalarda belirtilerinden dolayı sıklıkla geçimsizlik yaşarlar. 

​

​

​

​

​

​