Sağlık, yaşamımızın temeli. Bu nedenle sağlık hakkımızın hem korunması hem de eşit bir şekilde sunulması konusunda düşündüklerimi dile getirmeye ihtiyaç duydum.
Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre, hava kirliliği her dakika dünya genelinde 13 insanın hayatını kaybetmesine neden oluyor. Ülkemizde de bu sorun ciddi bir şekilde etkisini gösteriyor. Öte yandan, sağlık riskleri arasında tütün, aşırı kilo, hipertansiyon ve yüksek kan şekeri gibi faktörlerin yanı sıra hava kirliliği de önemli bir yerde. Bu gerçekleri göz önünde bulundurarak, sağlığımızı korumak için çevresel faktörlere de dikkat etmemiz gerekiyor.
Greenpeace Akdeniz hava kirliliğiyle mücadele için yürüttüğü çalışmalar kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ulusal hava kalitesi izleme ağında yer alan istasyonlardan 2023 yılı boyunca elde edilen PM 10 verilerini analiz etti. Buradan edindiğim verilere göre göre havası en kirli 20 bölge sırasıyla şöyle: İskenderun Merkez (Hatay), Göztepe (İstanbul), Merkez (Iğdır), Merkez (Osmaniye), Elbistan (Kahramanmaraş), Kadirli (Osmaniye), Karatay (Konya), Nazilli (Aydın), Nilüfer (Bursa), Kestel (Bursa), Şehzadeler-Ulupark (Manisa), Karatay-Karkent (Konya), Akdeniz-İstiklal Cad. (Mersin), Merkez (Muş), Şahinbey-Beydilli (Gaziantep), Merkez (Hakkari), Merkez (Aydın), Merkez (Batman), Şahinbey-Gaski (Gaziantep), Merkez (Denizli).
Dünya genelinde 2,2 milyar insan, temiz içme suyuna erişemiyor. Bu da sağlık hakkının temel bir parçası olan hijyenik koşulların ne kadar önemli olduğunu ancak hala herkes için sağlanamadığını gösteriyor. Sağlık hakkının temel yapı taşlarından biri olan temiz suya erişim, herkes için eşit bir şekilde sağlanmalı.
Yumurta görseli nesli tükenmekte olan hayvanlar gibi sadece görselini görebildiğimiz bir besin kaynağı olacağa benziyor, bol bol bakalım :) En son sokak arasındaki bir marketten aldığım 10'lu yumurta fiyatı 77,90, yani tanesine neredeyse 8 türk lirası. 4 kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için gereken protein miktarını düşünerek elimdeki yumurtalara baktım.
Yeterli ve dengeli bir beslenme sağlamak hakkıdır. Dünya Sağlık Örgütü'nün önerisine göre sağlıklı bireylerde günlük protein ihtiyacı kabaca kilo başına 0,8–1 gram. Yani 70 kg bir kişi için günlük protein ihtiyacı ortalama 56–70 gram olması gerekiyor. Coğrafya kaderdir; asgari ücretle geçinen bir birey yaşadığı coğrafyaya göre beslenebiliyor. Asgari ücreti sadece et almak için harcasak alınabilecek eti de merak ettim; kilo bazından ülkelere göre sizinle de paylaşıyorum:
İrlanda, 188 kg
İngiltere, 185 kg
Almanya, 140 kg
Belçika, 116 kg
Türkiye'de asgari ücretli biri ise tüm kazancı ile yalnızca et alsa bile 44 kg
et alabiliyor....
Cinsel sağlık hakkına dair de konuşalım istiyorum. İnsan haklarının korunması, yerine getirilmesi ve bu haklara saygı duyulması yükümlülüğü, tüm cinsel hak ve özgürlükler için de geçerli. Tüm bireylerin cinsel haklarına saygı gösterilmesi ve bu hakların korunması gerekmektedir. Cinsel haklar, her bireyin, diğer bireylerin haklarına saygı göstererek, cinselliği yaşama, ifade etme ve cinsel sağlıktan haz alma hakkını korur. Cinsel sağlık hizmetlerine erişimde eşitlik sağlanması, toplumun sağlık anlayışını güçlendirecektir.
Engelli bireyler için yaşam alanlarının düzenlenmesi ve erişimde eşitlik sağlanması da sağlık hakkının bir parçasıdır. OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development- Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) verilerine göre dünya nüfusunun %15’i engelli bireylerden oluşuyor; 1 milyardan fazla engelli insan var. Türkiye’de ise bu sayı resmi olarak 1.5 milyonun üzerinde.
Herkes için erişim sağlamak, engelsiz şehirler ve engelliler için uygun yaşam alanları organize etmek için ihtiyaçları belirlemek ve planlı hareket etmemiz gerekiyor. Bisiklet yolu sıklıkla olmadığı ve İstanbul trafiği tehlikeli olabileceği için itiraf ediyorum ki sıklıkla kaldırımı kullandığım oluyor bisiklet kullanırken. Ne zaman bisiklet kullansam zihnimde hep aynı soru işareti, tekerlekli sandalyem olsaydı bu yükseklikte bir kaldırımı nasıl çıkardım?
Rampalı üst ve alt geçitler, ışıklı ve sesli trafik uyarıcıları, engellilere de uygun toplu taşıma araçları, sayısı artırılmış engelli park alanları, kaldırımların daha özgürce kullanılmasını sağlayacak düzenlemeler, engellilerin de rahatça bekleyebilecekleri ve gelen toplu taşıma aracından haberdar olabilecekleri şekilde tasarlanmış otobüs durakları olmalı. Yollar, kaldırımlar, parklar, bahçeler, okullar, tüm kamusal binalar, çevre düzenlemeleri tasarlanırken fiziksel engelliler için rampalar, asansörler, geniş kapılar ve yollar düşünülmeli.
Son olarak, kadın sağlığı konusunda da bilinçlenme ve özellikle genç kadınların hem korunma hem tedavi yöntemlerine erişiminin kolaylaştırılması, hem de doğru bilgiye ulaşılmasının sağlanması gerekmektedir.
Kadın erkek demeden tüm çocuklara ücretsiz HPV aşısı hizmeti sunulması, erişkinlere de en azından ilaç katkısında olduğu kadar bir katkı payı ile tedarik edilmesi, serviks kanseri gibi önemli sağlık sorununa karşı koruyucu bir adım olabilir.
Yaş, cinsiyet ve sağlık ayrımı yapılmaksızın tıbbi bakım arayan her bireye sürekli ve kapsamlı tıbbi bakımın sağlanması gerektiğini, serviks kanserinin kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden dördüncüsü olduğu, jinekolojik kanser türleri arasında ise ilk sırada yer aldığı, servikal kanseri önlemek üzere geliştirilen HPV aşısının %90 koruyuculuğu olduğunda altını çizerek, bu bağlamda yapılması gerekenin en azından kadınlara ücretsiz bir şekilde aşı hizmetinin sunulması gerektiği görüşündeyim.
Sağlık, herkesin temel hakkıdır ve bu hak, herhangi bir ayrım yapılmaksızın her bireye eşit bir şekilde sunulmalıdır. Sağlık hakkı, hem kişisel sorumluluklarımızı yerine getirmek hem de toplumsal olarak sağlık politikalarının güçlendirilmesini talep etmemizle mümkün olur. "Benim Sağlığım, Benim Hakkım" demek, bu bilinci taşımak ve yaşamımızın değerli bir parçası olan sağlığımızı koruma sorumluluğunu da almak demektir.
Sağlıklı ve sağlık haklarına kolay erişebildiğimiz günler dilerim...
Not: Yazının oluşturulması ve araştırma kısmında emekleri için sevgili Ecem'e teşekkür ederim.