Mizofoni (Misophonia) Nedir?
Seçici ses duyarlılığı sendromu olarak da adlandırılan Mizofoni, belirli seslerin sizi rahatsız etmesi ya da tetiklemesidir. Mizofonisi olan kişiler, belirli "tetikleyici" seslere genellikle aşırı bir şekilde tepki verirler. Mizofoni terimi, kelimenin tam anlamıyla "ses nefreti"anlamına gelir.
Mizofoni, yeterince anlaşılamamaktadır çünkü yeterince araştırmaya sahip olmayan bir durumdur. Mizofoni terimi 2000 yılına kadar seçici ses duyarlılığı sendromu olarak tanımlanmaktaydı, 2011'de hastalıkla ilgili ulusal düzeyde yayınlanan birkaç haber sayesinde bozukluğa ilişkin farkındalık arttı.
Misofoni'nin Belirtileri
Mizofoni’nin birincil semptomu, diğer insanların belirli sesler çıkarmasına aşırı tepki vermektir. Bu reaksiyonlar şunları içerebilir:
· kızgınlık
· kaçınma
· içsel sıkıntı
· tiksinti
· sözlü veya fiziksel saldırganlık
Mizfonisi olan bir kişi bu tetikleyicilere genellikle otomatik stres tepkisi verir ve bazen vücudun "savaş ya da kaç" tepkisi boyutuna varabilir. Savaş ya da kaç tepkisi vücudunuz tehdit edici bulduğu bir duruma hayatta kalma iç güdüsü ile doğal bir şekilde verdiği
akut stres tepkisidir.
Bu yanıtın bir parçası olarak:
· Adrenalin ve norepinefrin hormonları salgılanır
· Kalp atışları ve solunum ihtiyacı artar
· Kaslar sıkılaşır
· Kan damarları daralır
· Vücut ısısı değişir
Misofonisi olan kişiler, tetikleyici seslere maruz kalmaktan, ardından gelen duygusal ve bedensel tepkilerden korkarak beklenti anksiyetesi yaşayabilir. Ayrıca, tetikleyici seslerden sürekli kaçınma ihtiyacı sosyal kaygıya ve izolasyona yol açabilir.
Mizofonisi olan kişiler, tetikleyici seslere maruz kalmaktan kaçınmak için büyük çaba sarf edebilirler. Kendilerini sosyal olarak izole edebilir veya tetikleyici sesleri bastırmak için kulaklık takmak / başka sesler çıkarmak gibi başa çıkma mekanizmaları geliştirebilirler.
Mizofoni ile yaşamak duygusal olarak yıpratıcı olabilir ve genel refahı etkileyebilir. Tetikleyici seslere sürekli maruz kalmak ve buna bağlı yoğun sıkıntı duymak, üzüntü, umutsuzluk ve düşük ruh hali duygulara neden olabilir. Ayrıca, mizofoniye sıklıkla eşlik eden sosyal izolasyon, depresif semptomlara daha da katkıda bulunabilir.
Mizofoni Teşhisi
Şu anda mizofoni için belirlenmiş bir tanı kriteri yoktur ve bu durum Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskı'da (DSM-5-TR) resmi bir tanı olarak tanınmamaktadır .
Mizofoni; belirli fobiler veya OKB gibi diğer bazı durumlara benzemesine rağmen, bu koşulların hiçbirinin mizofoninin özellikleri olan belirti modellerine tam olarak uymadığı görülmektedir. Bu duygular başka bir ruhsal bozukluk veya tıbbi durumla daha iyi açıklanamaz:
· Belirli bir sesin tahriş, öfke veya iğrenme ile sonuçlanacağını tahmin etmek
· Kontrol kaybı başlatan öfke duyguları
· Tetikleyici seslerden kaçınma veya bu seslere aşırı öfke, rahatsızlık veya tiksinti ile tahammül etme
· Normal günlük aktiviteleri sürdüremeyecek kadar müdahale
Resmi bir teşhis olmamakla birlikte, doktorunuz durumun semptomlarını yönetmenize yardımcı olabilecek tedavi seçenekleri önerebilir.
Mizofoni'nin Nedenleri
Mizofoni’nin kesin nedenleri bilinmemektedir, ancak rol oynayabilecek bir dizi faktör vardır.
Beyin kimyası : Bazı araştırmalar, mizofonisi olan kişilerin, beynin duygusal işlemede önemli bir alanı olan anterior insular korteks (AIC) ile işitsel korteks arasında daha fazla bağlantıya sahip olabileceğini düşündürmektedir.
Diğer zihinsel durumlar : Aynı zamanda obsesif kompulsif bozukluk (OKB), Tourette sendromu, Otizm spektrum bozukluğu ve anksiyete bozukluğu olan kişilerin mizofoniye sahip olma olasılığı daha yüksektir. Mizofoni, OKB ile bazı benzerlikler paylaşır. Misofonisi olan kişiler, tetikleyici seslerle başa çıkmak için kulaklık takmak, odadan çıkmak veya beyaz gürültü makineleri kullanmak gibi ritüeller veya kompulsif davranışlar geliştirebilirler. Bu davranışlar, anksiyete veya sıkıntıyı azaltmayı amaçlayan OKB ritüellerine benzeyebilir.
Travma sonrası stres bozukluğu (TTSB) ile ilişkili olabileceğini düşündüren vakalar da bulunmaktadır. Mizofonisi olan bazı kişiler, durumlarının araba kazası veya fiziksel saldırı gibi travmatik bir olaydan sonra geliştiğini bildirmektedir. Travmatik deneyimler beyni hassaslaştırarak belirli seslere karşı duygusal tepkilerin artmasına neden olabilir. Mizofoni tetikleyicileri, bireylere travmatik olayı hatırlatarak semptomlarını şiddetlendirebilir.
Dikkat eksikliği vehiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan bazı bireyler de mizofoni yaşayabilir. Alakasız sesleri filtreleyememe ve DEHB ile ilişkili artan duyusal hassasiyet, tetikleyici sesleri özellikle rahatsız edici hale getirebilir. Bu durum dikkat, odaklanma ve genel işleyişi daha da etkileyebilir.
Tinnitus : Mizofoni, kimsenin duyamayacağı çınlama gibi sesler duyulan bir durum olan tinnitus'u olan kişilerde daha yaygındır.
Genetik : Misophonia aile bireylerinden birbirlerine geçme eğilimindedir, bu nedenle muhtemelen durumu geliştirme riskini artıran genetik bir bileşen vardır.
Bozuklukla ilgili farkındalığın artmasına rağmen, mizofoni üzerine araştırmalar çok sınırlıdır ve çoğu bilgi son derece küçük çalışmalardan veya vaka raporlarından gelmektedir. Epidemiyolojik kanıtlar eksiktir.
Mizofoni Türleri
Aşağıdakiler yaygın tetikleyicilerdir:
· nefes alma
· çiğneme
· tıklama
· bulaşıkların takırdaması veya kaşıkların tabaklara sürtünmesi
· havlayan köpekler
· tırnak kesme
· tırnak vurma
· yutkunma
· dudak şapırdatma
· burun hırıltısı
· burun ıslığı
· höpürdetmek
· hapşırmak
· burun çekmek
· ıslık
· esnemek
Esneme veya dudak şapırdatma gibi bedensel işlevler söz konusu olduğunda, sesin genellikle yalnızca başka bir kişi tarafından üretildiğinde bir tepkiyi tetiklediği görülmektedir. Tetikleyiler genellikle tekrarlayan seslerdir.
Misophonia Tedavisi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) : BDT ile tedavi edilen mizofoni hastalarının neredeyse %50'sinin semptomlarda önemli bir azalma yaşadığı bulunmuştur.
EMDR: Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma Yeniden İşleme (EMDR), travmatik anılarla ilişkili sıkıntının fizyolojik iyileşmesine yardımcı olmak için geliştirilmiş bir terapidir. TSSB semptomlarını azaltmada da kullanılmıştır. EMDR'ın mizofoni tedavisindeki etkinliğine dair araştırmalar ümit vericidir. Daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmakla birlikte, uygun vaka seçiminde etkinliğini görmekteyim.
İlaçlar : Mizofoniyi tedavi etmek için onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmamaktadır ancak anksiyete veya depresyon gibi birlikte ortaya çıkan durumları tedavi etmek için uzmanlar tarafından ilaç verilebilir.
Kulaklık: Komple dış sesleri bloke etmeden veya azaltmadan, sadece belli frekanstaki sesleri azaltmaya yönelik kulak içi silikondan kulaklardan fayda görenler de vardır.
Mizofoni ile Başa Çıkmak
Mizofoni belirtilerini yönetmenize yardımcı olabilecek yaşam tarzı değişiklikleri, başa çıkma stratejileri ve gevşeme teknikleri neler olabilir?
Deneyebileceğiniz bazı stratejiler:
· Bunalmış hissetmeye başlamanız durumunda kulaklık ya da kulak tıkacı takmak
· Biraz arka plan gürültüsü iyi gelebilir, müzik veya televizyonu açabilirsiniz
· Stres yönetimi tekniklerini uygulayabilirsiniz
· Patlamanın yaklaştığını hissettiğiniz zamanlar için gevşeme tekniklerinizi içeren bir plana sahip olmak
Durum hakkında başkalarıyla konuşmayı da faydalı bulabilirsiniz. Çevrenizdeki insanlar, olumsuz bir tepkiyi tetikleyebileceğine dair bir uyarıya çevrenizde sakız çiğnememek veya ıslık çalmamak gibi belirli sesleri çıkarmaktan uzak durarak yanıt vereceklerdir.