Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?

​

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) travmatik olaylara maruz kaldıktan sonra ortaya çıkabilecek bir durumdur.

TSSB, travmatik bir olaya maruz kaldıktan günler, haftalar ve hatta aylar sonra gelişebilen daha kronik bir durumdur.

Bireyin günlük yaşamı ve ruhsal sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir, doğru bir şekilde teşhis etmek ve tedavi etmek için psikiyatristlerin tanısal bulgularını anlamak önemlidir.

 

​

​

​​

Travma Etkisi Yaratacak Olaylar Neler Olabilir?

​​

• Kasırga, yangın veya sel gibi doğal afetler

• Cinsel saldırı

• Fiziksel saldırı

• Bedensel zarara veya ölüme tanık olmak

• Araba kazası gibi ciddi kazalar

• Ciddi bir yaralanma veya ani bir hastalık yaşamak.

• Savaş veya terör saldırısı

• Mesleki nedenle yineleyici şekilde şiddetin etkilerin gözlemleme (polis, gazeteciler vb)

​

​

​

​​

Akut stres bozukluğu ile TSSB arasındaki fark nedir?

Akut stres bozukluğu ile Travma Sonrası Stres Bozukluğu  arasındaki temel fark belirtilerin uzunluğudur. Akut stres bozukluğu, travmatik bir olaydan sonraki üç gün ile dört hafta arasında meydana gelen stres tepkilerini içerir. Dört haftadan uzun süren stres tepkileri TSSB kriterlerini karşılayabilir.

​

​

​

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) için Tanısal Bulgular

 

TSSB için tanı kriterleri Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı, 5. baskısında (DSM-5) listelenmiştir. TSSB tanısı konulabilmesi için, bir kişinin travmatik bir olaya maruz kalmış olması ve dört spesifik kategoride belirtiler yaşaması gerekir: müdahaleci düşünceler, kaçınma, bilişlerde ve ruh halindeki olumsuz değişiklikler ve uyarılma ve tepkisellikte değişiklikler.

 

Müdahaleci Düşünceler: Bu kategori, travmatik olayla ilgili istenmeyen, tekrarlanan düşünceler, anılar, rüyalar veya geri dönüşler anlamına gelir. Bu müdahaleci düşünceler üzücü olabilir ve bir bireyin günlük hayatını bozabilir.

 

Kaçınma: Bu kategori, bireyin travmatik olay hakkında düşünmekten veya bu olayı hatırlatmaktan kaçınma çabalarını ifade eder. Bu, olayla ilgili anıları tetikleyen insanlardan, yerlerden, etkinliklerden veya durumlardan kaçınmayı içerebilir.

 

Bilişlerde ve Ruh Halinde Olumsuz Değişiklikler: Bu kategori, bir kişinin kendisi, başkaları ve dünya hakkında düşünme biçimindeki olumsuz değişikliklerin yanı sıra ruh hali ve duygusal tepkisellikteki değişiklikleri ifade eder. Bu, suçluluk, utanç, öfke ve depresyon duygularının yanı sıra olumsuz kendilik algıları ve başkaları hakkında çarpıtılmış görüşleri içerebilir.

 

Uyarılma ve Tepkisellikteki Değişiklikler: Bu kategori, uyku güçlüğü, sinirlilik, öfke patlamaları ve artan irkilme tepkisi dahil olmak üzere, bireyin uyarılma ve tepkisellik düzeyindeki değişiklikleri ifade eder.

​

​

​

​

TSSB yaşamınızı nasıl etkileyebilir?

​

TSSB, sağlığınız ve yaşamınızla ilgili başka sorunlara da yol açabilir, örneğin:

• Alkol ve uyuşturucu kullanımı.

• Anksiyete.

• Depresyon.

• Kendinize veya başkalarına zarar verme düşünceleri.

• İş yerinde ve kişisel ilişkilerinizde sorunlar.

​

​

TSSB'li çocuklar şunları yapabilir:

• Oyun oynarken travmatik olayı canlandırabilir.

• Bir ebeveyne veya başka bir yetişkine yapışmak.

• Konuşmayı unutabilir ya da en azından unutmuş gibi görünebilir.

• Tuvaleti nasıl kullanacaklarını bilseler bile yataklarını ıslatabilirler.

​

​​​​

​​

TSSB Ne Sıklıkta Görülür?

İnsanların en az yarısı hayatında bir kez bir travmatik bir olay yaşar. Bu %50'nin içinde ise erkeklerin %10'u ve kadınların %20'si TSSB geliştirir. Kadınlar, çocukluk döneminde erkeklerden daha sık ihmal veya istismar yaşarlar. Ayrıca cinsel saldırı ve aile içi şiddete de daha sık maruz kalırlar. Ek olarak kadınlar travmayı erkeklerden farklı deneyimleme eğilimindedir.

​​​

​

​

​

Travma Sonrası Stres Bozukluğu tanısı alma olasılığını arttırabilecek etmenler nelerdir?

​​​

Tanımı gereği tetikleyici etken (stresör) TSSB oluşumunda ana nedensel etmendir ancak tetikleyici etkenin olması bozukluğun oluşması için tek başına yeterli değildir. Tetikleyici etkenin kişi açısından öznel anlamı da önemlidir. Örseleyici bir travma ile karşılaşıldığında bile pek çok kişide TSSB belirtisi oluşmaz, bunun yanı sıra çoğu kişiye göre sıradan ya da felaket niteliği taşımayan olaylar bazı bireylerde TSSB'na yol açabilmektedir.

​

Ancak TSSB, aşağıdaki kişilerde daha yaygın gözlenir:

• Belirli travma türleri, özellikle askeri çatışma veya cinsel saldırı.

• Olay sırasında yaralanma.

• Travmatik bir olaydan sonra sevdiklerinden destek görememe.

• Uzun süreli veya tekrarlanan travma.

• Travmatik olaydan önce bile kişisel anksiyete veya depresyon öyküsü.

• Olaya karşı güçlü ilk tepki (örneğin titreme veya kusma).

• Çok yoğun travma.

​

​

​

​​​​​

TTSB'de Gözlenen Nörofizyolojik Değişiklikler Nelerdir?

​

TSSB'si olan bireylerde artan kortizol seviyeleri: Journal of Psychiatric Research'te yayınlanan bir araştırma, TSSB'si olan bireylerin, TSSB'si olmayanlara kıyasla stresle ilişkili bir hormon olan kortizol düzeylerinin arttığını bulmuştur.

​

Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences'ta yayınlanan başka bir çalışma TSSB'si olan bireylerin, beynin travmatik anıları işleme ve depolama ile ilişkili bölgeleri olan amigdala ve hipokampustaki değişiklikler dahil olmak üzere beyin yapısı ve işlevinde değişikliklere sahip olduğunu bulmuştur.

​

​

​

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavisi

​

TSSB için en etkili tedavi, ilaç tedavisi ve travma odaklı terapinin kombinasyonudur. Tedavi edilmezse TSSB zaman içinde daha da kötüleşebilir. Ancak travmatik olay yıllar önce yaşanmış olsa bile ilaç tedavisi ve terapi  yardımcı olabilir.

​

• Travma Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) bireylerin travmatik olayla ilgili korku ve kaygılarıyla yüzleşmelerine ve bunların üstesinden gelmelerine yardımcı olan maruz bırakma terapisini içerir. Travma odaklı BDT 'nin travma için odaklandığı alanlar; hastanın bedenin travma ve strese nasıl tepki verdiğini öğrenmesi. belirtilerinin yöneme becerilerinin geliştirilmesi, sorunlu düşünme kalıplarının belirlenmesi ve yeniden çerçeveleme.

• Maruziyet terapisi. Maruz bırakma terapisi, hastanın korku ve kaçınma kaynaklarına güvenli bir şekilde maruz bırakmayı içerir. Akut stres bozukluğu olan kişiler, travmatik olayla ilişkilendirdikleri şeylerden veya durumlardan kaçınabilirler. Bu nedenle, bu uyaranlarla karşılaştıklarında korkularını yönetebileceklerini öğrenemezler. Terapistler, ASB olan kişiler için maruz kalma terapisini, onları endişeye neden olan durumlara girmeyi ve baş etmeyi öğrenebilmeleri için, bu durumda kalmaya çalışmayi teşvik etmek için kullanırlar.

• Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR):  bireylerin travmatik deneyimlerini işlemesine ve bütünleştirmesine yardımcı olmak için göz hareketlerini kullanan bir terapidir.

• Anksiyete ve depresyon semptomlarını azaltmak için seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) veya diğer antidepresanlar gibi ilaçlar

• Grup terapisi veya destek grupları: Bireylerin deneyimlerini benzer deneyimlere sahip diğer kişilerle paylaşmaları için güvenli ve destekleyici bir ortam sağlar.

• Anksiyete ve stres semptomlarını azaltmak için derin nefes alma ve ilerleyici kas gevşemesi gibi gevşeme teknikleri

 

TSSB tedavisinin kişiye ve semptomlarının şiddetine bağlı olarak değişebileceğini not etmek önemlidir. Bazı insanlar için tedavi TSSB'nu tamamen iyileştirebilir. Diğerler kişiler içinse belirtileri daha az yoğun hale getirebilir. En iyi tedavi yöntemini belirlemek için bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak en sağlıklısıdır.

​

​

​

​

Travmatik bir olaydan sonra TSSB önlenebilir mi?

​

Pek tabiki travmatik bir olayı önlemek mümkün değildir. Ancak bazı çalışmalar, belirli adımları atmanın sonrasında TSSB'yi önlemenize yardımcı olabileceğini göstermektedir:

• Yardım ve destek isteyin.

• Duygularınızı yönetebileceğinize inanın.

• Travmadan olumlu bir anlam çıkarın.

• Olumlu duygulara ve mutlu anlara odaklanın.

• Diğer insanlara yardım edin.

• Olumlu düşünme pratiği yapın.

• Hayatınızdaki önemli kişilerle sürekli iletişim halinde kalın.

• Sevdiklerinizle olay hakkında konuşun.

• Kendinizi bir kurban yerine hayatta kalmayı başarmış biri olarak düşünün.

​

​